محمد مختاری

[ ۱۳۷۷ ـ  ۱۳۲۱ خورشیدی /  ۱۹۹۸ـ ۱۹۴۲ میلادی]

معرفت جسم

همین سیب

        که می‌تابد و

            می‌تاباند دندان را

                        در وسوسه‌ی گوشت شاداب‌اش

همین چشم

        که می‌خواند و

                  می‌گرداند خواهش را

                                    پیوسته

                                         هی بسته و هی باز

همین دست

        که می‌لغزد و

                می‌انگیزد

                        در سایش و فرسایش

همین خون

       که به آزادی و آبادی

                        چون خاطره‌ی سیب

                                    بشارت می‌آرد

همین زمزمه‌ی سرخ

       که در لایه‌ی خاکستری‌اش ذهن جهانی را گسترده‌ست

                        چون ریشه که در پوسته‌ی تُردِ زمین

همین گردش بی تسلیم

        این مغز و چنین

                  دایره در دایره

                        این سیب و ستاره

                                     دم سیاره

                                                دم و بازدم آدمی

همین دم

     که  تو را چون فردا  در خویش سپرده‌ست و

                        جون دیروزت بر خویش گشوده‌ست

همین جاذبه

    از نقطه‌ی تاریک پس واهمه

                           تا چشم

                           که می‌گردد و می‌گردد و

                                       بر پوست این سیب

                                                   فرود می‌آید باز

همین سیب و همین چشم

همین سیب

       همین روزن تابان

                که اگر نگشاید

                        در انبوه فروبسته ی برگ

                               فرو می‌مانی خاموش و فراموش

همین چشم

        که از چرخش و تابش

                        اگر باز بماند

                               به تحلیل رود دنیا

                                                در ذایقه‌ی مرگ

مشهد ـ ۱۰ اردیبهشت ۱۳۶۷

میرزاآقا عسگری (مانی)

به من گرم تر آیی

زیبا که ناگهان تاریک رود،

            بر ناخن پرنده یکی ستاره  بشکفد

آواز که ناگهان سکوت کند

            بوته ی بهاری، برگ برافشاند

دل که ناگهان بخوابد

            کلمه بر لب، بیدار دود.

مادر که نرم و نارین شود،

            گورستان، درخت بزاید.

و چون گِرد است این زمین عادل

وطن که بدان‌سوی‌تر رود

            از این‌سوی نزدیک‌تر آید.

عزیزم!

از رگ‌هایم که کوچ کنی

چون گِرد است این دل شیشه‌یی

چکه چکه بدان بازگردی.

ببین

چیزی که در آن شکفته، نرم یا خاک می شویم

گم نمی رود

نمی تواند برود

سکوت، پرنده ای شوخ تر است

برکه ی عشق را

کند تر ورق بزنیم

تا از جاذبه اش خیس تر شویم.

راه‌ها به رم می روند

رگ‌های من به دل تو.

زیبا که ناگهان تاریک رود

تاریک، ناگهان زیباتر پدید آید

به عبارت گویاتر

از تو که سردتر شوم

به من گرم‌تر  آیی

مهرنوش قربانعلی

نماز وحشت

بخوانید

هر چند مستحب است و از شب اول هم بسیاری گذشته

این تنگنا به من عادت نکرده است

نفوذ نفس هایم در سنگ نشان می‌دهد

زنده به گوری راه حلی نبود که باید

از این دست بسیار کشیدیم

خانه‌یی که به خون◦گرمی‌ی تابستان باشد وُ

مردی که بازار بورس

در تعیین اعتبارش نقش نداشته باشد

زیر این سنگ که به خاک عادت کرده است

وصیت دیگری ندارم

بخوانید   بخوانید   بخوانید

هر چند از شب اول بسیار گذشته است

در گلستانه

شاه بورَجا

حکیم شهاب‌الدین شاه علی ابورجاء غزنوی

[سده­ی ششم قمری / دوازدهم میلادی]

.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

ملك به خوردن باده چو مطربان بنشاند

به‌بر گرفتن خون قصد كرد و رگ◦زن خواند

پجشكِ^۱ فرّخ فرخنده‌‌ی مبارك پی

به‌جوی سیم درون شاخ سرخ بید نشاند

به نوك آهن پولاد جوی سیم بكند

ز دست زرّ فشان ملك عقیق فشاند

ابری خوش است و پرده بر آفاق می‌كشد

دل سوی ساقیان سمن ساق می‌كشد

باد صبا ز كله‌ی پیروزه گون به باغ

چندین هزار لعبت قفچاق^۲ می‌كشد

بر تاق نه هوای جهان را كه در هوا

قوس قزح ز الوان صد تاق می‌كشد

در ده می‌یی كه در قدح اندر فروغ آن

در شام تیره صبحی براق می‌كشد

آبی‌ست در قنینه^۳ و روشن چو آتشی‌ست

كـ از غایت فروغ به احراق می‌كشد

مستی ز هوشیاری خوش‌تر مرا از آنك

مستی به مدح خسرو آفاق می‌كشد

.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

.  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .

۱. بجشک: پزشک

۲. قفچاق: نام دشتی و صحرایی‌ست از ترکستان و طایفه‌یی از ترکان همان نواحی را قفچاقی یا قبچاقی گویند

۳. قنینه: قِنینة. آوندی که شراب در آن پر کنند، مثل شیشه و صراحی

 یمینی

عمید محمد یمینی‌ی کاتب غزنوی

[سده­ی ششم قمری / دوازدهم میلادی]

دلِ من بی‌رخ تو مَحرَمِ ایمان نشود

دردِ من بی لبِ تو مَرهَم و درمان نشود

کیست بر گوی زمین در خَمِ چوگانِ فلک

که‌ش قد از گوی زنخدانِ تو چوگان نشود

گَرد مَنشان ز سرِ زلف چو آبی ز شکار

تا ز بوی خوشِ او آب گلستان نشود

بی پشیمانی پیشِ تو کشیدم دل اگر

دل‌ات از بردن دل باز پشیمان نشود

کیش و قِربان^۱ نگشایی ز میان تا ز غم‌ات

صد دل از کیش برون ناید و قُربان نشود

شیر گردون چو ز تیمار تو روبه گردد

چکند فتنه که در سایه‌ی سامان نشود

۱. قِربان: نزدیک گردیدن

سوزنی

شمس‌الدین تاج‌الشعرا محمد سوزنی‌ی سمرقندی

[سده­ی ششم قمری / دوازدهم میلادی]

از من به‌آزمون چو طلب کرد یار دل

از جان شدم به خدمت و کردم نثار دل

دیدم به زیر حلقه‌ی زلفین آن نگار

در بند عاشقی چو دل‌ام صد هزار دل

فرمان گزار دلْ‌بر و طاعت نمای من

طاعت نمای داده به فرمان گزار دل

من دل‌ْسپار و آن بت مه روی دلْ‌پذیر

کی جز به دلْ‌پذیر دهد دل‌ْسپار دل

دل را بدان نگار سپردم که داشتم

زو چون نگارخانه‌ی چین پر نگار دل

تابی‌ست در دل‌ام ز رخ آبدار دوست

کـ آن را به پیش کس نکند آشکار دل

در آبدار عارض او بنگریستم

شد آبدار دیده و شد تا به‌دار دل

گردد هر آن‌کسی که چو من عشق پیشه کرد

هم پر سرشک دیده و هم پر شرار دل

دادم به باد ساری‌ی دل را به باد عشق

نشگفت اگر به باد دهد باد سار دل

سیفی

علی سیفی‌ی نیشابوری

[سده­ی ششم قمری / دوازدهم میلادی]

ای نگار سنگ دل ای لعبت سیمین عذار

در دل من مهر تو چون سیم در سنگین حصار

سنگ◦دل یاری و سیمینْ‌بر نگار و مهر توست

همچو نقش سیم و سنگ اندر دل من پایدار

من چو سنگ‌ام صلب^۱ در عهد وُ، تو چون سیمی دو روی

زآن چو سیم از سنگ ناگاهم برفتی از كنار

تا من ای سنگین دل سیمینْ‌ بر نامهربان

همچو سیم‌ام با تو صافی همچو سنگ‌ام بردبار

گاه بر سنگم زنی چون زرّ و جویی نقش سیم

گه زنی سنگ و مرا چون سیم و زر گیری عیار

رحم كن منگر به بی سنگی و بی سیمی‌ی من

ز آن‌كه سنگ آن را بود كـ از سیم و زر دارد یسار

سیم و زر كه‌م ناید آن را كـ‌ از سر سنگ و خرد

خدمت خسرو كند چون سیم بر سنگ اختیار

شاه محمود آن كه بخشد سیم نا سخته به‌سنگ

زآن‌كه چون سنگ است پیش چشم جودش سیم‌خوار

۱. صلب: سخت